Bilgisayarların ilk yıllarında donanım erkeklerin, yazılım ise kadınların sorumluluğundaydı. Dengeli giden bu durum 1980’lerde kişisel bilgisayarların evlere girmeye başlamasıyla erkeklerin lehine bozulmaya başladı. Tüm dünyada kadınları neredeyse sektör dışına iten gelişme ise PC’lerin erkek çocuk oyunları için tasarlanmış elektronik bir oyuncak olarak piyasaya sürülmesi oldu.
Aynı dönemlerde kız çocukların ikonik oyuncağı Barbie ise “Matematik sevmiyorum” dedi. Bu dönemden sonra kadınların teknolojiye olan ilgisi giderek azaldı. Birleşmiş Milletler Organizasyonu’nun kadınların aleyhine olan bu durumun 2030 yılında dengeleneceğini beklemesine karşın, bugün S&P 500 şirketleri ve büyük teknoloji şirketlerinin orta seviye yönetim pozisyonlarının sadece yüzde 25’i kadın yöneticilerden oluşuyor. Maalesef bu fark yakın zamanda kapanacak gibi de görünmüyor.
KIZ ÇOCUKLARI TEKNOLOJİYE UZAK MI?
Girl Scouts of America tarafından yapılan başka bir araştırmaya göre genç kızların yüzde 10’undan azı kariyer tercihi olarak teknoloji ve mühendislik ile ilgili alanları seçiyor. Ülkemizde de bu oran aşağı yukarı aynı. Türkiye, dijital devrimin yarattığı başlıca tehditlerden olan eşitsizliklerin derinleşmesinde risk altında olan ülkelerden biri. Teknoloji de risk katsayısı yüksek alanlardan biri olarak görülüyor ve ne yazık ki toplumumuzda, riskli görülen alanlarda erkeklere daha fazla güven duyuluyor. Teknolojide çalışan kadın-erkek sayılarının eşitliği ancak okul yıllarında kız öğrencilerin daha fazla teknik alanlara yönlendirilmesiyle başarılabilir. Türkiye’de teknoloji sektöründe kadın istihdam oranı bu konuda yapılan araştırmalara göre yüzde 10. Oysa Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) verilerine göre Türkiye’de bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik (STEM) bölümlerinden mezun olan kadınların toplam kadın mezunlar arasındaki oranı 2008-2018 yılları arasında yüzde 14,8 olarak ifade ediliyor. Bütün STEM mezunları arasında ise kadınların oranı yüzde 34,7. Yani 100 kişiden 35’i teknoloji sektöründe istihdam edilebilecekken sadece 10’u, başka bir ifadeyle teknoloji sektöründe istihdam edilebilecek yetkinliğe sahip her 4 kadından sadece biri bu fırsata ulaşabiliyor. Peki, diğer 3 kadının kariyer yolu nasıl değişiyor?
TOPLUMSAL ROL ENGELİ
Kadına biçilen toplumsal roller toplumsal cinsiyet eşitliğinin önündeki en büyük engellerden biri. Bu zihniyet engelinin kadınların hayatına yansımalarını COVID-19 döneminde de gördük. TÜSİAD, TÜRKONFED ve Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) Türkiye Ofisi iş birliğinde gerçekleştirilen COVID-19 Salgınının Kadın Çalışanlar Açısından Etkileri araştırmasının sonuçlarına göre kadın çalışanların yüzde 99’u salgın döneminde artan ev işleri ve çocuk/yaşlı/hasta bakımı nedeniyle zorlandıklarını ifade etti. Bu oran erkek çalışanlarda yüzde 25 oldu. Yine uzaktan çalışma ile beraber kadınların yüzde 97’si çalışma saatlerinin artmasıyla iş yüklerinin arttığını belirtirken erkek çalışanlarda bu oran 57’de kaldı. Bu tespitler UN Women’ın 2020’de de tespit ettiği temel bulgular arasında. Hem kadınlar hem de erkekler ev işi yüklerinde bir artış olduğunu bildirseler de ev işlerinin tüm kategorileri için kadınların üzerlerindeki yükte daha büyük bir artış olduğu kesin.
ROL MODEL İHTİYACI
PWC’nin Teknolojide Kadın raporu kız çocuklarının meslek seçiminde bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik (STEM) alanlarına yönelmesi için kadın rol modellerin önemini ortaya koyuyor. Gençlere sorulduğunda yüzde 66’sı teknoloji sektöründe erkek rol model adı hatırlayabilirken sadece yüzde 22’si teknoloji sektöründen bir kadın rol model adı telaffuz edebiliyor. Bu anlamda teknoloji şirketlerini yöneten kadın liderlerin çok daha görünür olmaları ve gençlere ilham vermeleri gerekiyor.
Bugün artık pek çok teknoloji şirketi ücretsiz teknoloji eğitimleri ve mentorluk fırsatları sunarak kız çocuklarına ve kadınlara ulaşmaya çalışıyor. Kadınlar rol modelleri olarak iş dünyasında başarılı olan pek çok bilim insanı, mühendis, mucit var. Örneğin Biontech kurucularından Özlem Türeci, bu kuşağın rol modellerinden biri olacak. Kadınlar, maddi koşullarından ve medeni durumlarından bağımsız, mutlaka iş hayatında yer almalı. Türkiye’de Turkish WIN ve WTech Turkey gibi pek çok STK var. Bu organizasyonlarda kadınlar hemcinslerini eğitim, danışmanlık ve mentorluk yoluyla destekliyor. Hatta yatırımcı kadınlar için ayrı organizasyonlar ve iş hayatına ara vermiş kadınların yeniden iş hayatına dahil olması için çalışan dernekler de mevcut. Yaptıkları iş veya eğitimi ile ilgili tutkusu olan kadınlar için önümüzde pek çok fırsat var. Kadınların tutkuyla yapacağı işi bulmaları ve peşinden gitmeleri yeterli.
Kaynak: S&P 500 verisi ve Girls Scout verileri kaynağı Erman Karaca söyleşi https://home.kpmg/tr/tr/home/gorusler/2019/05/veri-borsasi-geliyor.html
https://etkiniz.eu/wp-content/uploads/2020/09/stem.pdf
https://www.pwc.co.uk/women-in-technology/women-in-tech-report.pdf
PWC WomenInTech Report : “Meanwhile, 66% of respondents overall are able to name a famous man working in technology, while only 22% can name a famous female who does this.”
